Στη χώρα όπου έβρεχε ανθρώπους

"κάθε φορά που συμβαίνει ένα γεγονός, μικρό ή μεγάλο, 

άξιας σημασίας ή ανάξιο, όλοι οι κάτοικοι της μικρής αυτής 

χώρας της Βαλκανικής χερσονήσου πέφτουν από τα σύννεφα"

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Η Ελλάδα είναι μια χώρα της Βαλκανικής, στην οποία ζουν 10 εκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων τα 10 εκατομμύρια είναι πολιτικοί αναλυτές, οικονομολόγοι και ειδικοί σε όλα εκείνα τα πολυσύνθετα και περίπλοκα ζητήματα με τίτλους όπως swaps, options, εξωτερικό χρέος, έλλειμμα, ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών κλπ. Την ίδια στιγμή η Ελλάδα είναι μια χώρα, στην οποία η παραγωγικότητα της εργασίας ανά εργαζόμενο είναι εξαιρετικά χαμηλή, οι επενδύσεις που γίνονται είναι εντάσεως εργασίας και όχι τεχνολογίας ή γνώσης, οι εισαγωγές είναι πάντα περισσότερες από τις εξαγωγές και η διεκπεραίωση μιας απλής συναλλαγής με οποιοδήποτε τμήμα του δημόσιου τομέα μια περιπέτεια με αβέβαιο τέλος.

Ωστόσο η Ελλάδα είναι η χώρα, στην οποία συχνά πυκνά βρέχει ανθρώπους. Κάθε φορά που συμβαίνει ένα γεγονός, μικρό ή μεγάλο, άξιας σημασίας ή ανάξιο, όλοι οι κάτοικοι της μικρής αυτής χώρας της Βαλκανικής χερσονήσου πέφτουν από τα σύννεφα. Είναι μάλιστα, τόσο έκδηλη η έκφραση της απορίας στα πρόσωπα τους, που ένας ξένος, τρίτος παρατηρητής δεν έχει την παραμικρή αμφιβολία για την ειλικρίνεια τους.

Η εποχή της Παγκαλιάδας, ή κάθε λαός έχει το τέρας που (δεν) του αξίζει…

του Νικόλα Κοσματόπουλου

Το 1651, καταμεσής της αναμπουμπούλας ενός φρικτού εμφυλίου στην Αγγλία, ένας φιλόσοφος έγραψε μια πολιτική πραγματεία που έμελλε να μας ακολουθεί μέχρι σήμερα. Ο Τόμας Χομπς, σοκαρισμένος από τα αιματηρά γεγονότα που σημάδεψαν τη διαμάχη μεταξύ μοναρχίας και κοινοβουλίου, βρήκε στο πρόσωπο του βιβλικού τέρατος Λεβιάθαν την λύση προς μια ειρηνική κοινωνία. Στο εξώφυλλο του βιβλίου ο Λεβιάθαν απεικονιζόταν ως ένας υπερμεγέθης γίγαντας που ορθώνεται πάνω από την πολιτεία των ανθρώπων κρατώντας το σπαθί στο δεξί του χέρι και την τιάρα στο αριστερό. Για τον Χομπς, η συμμαχία των δύο εξουσιών (πολιτική-εκκλησιαστική) θα εγγυόταν την κοινωνική ειρήνη υπεράνω ενός ανθρώπινου είδους που χαρακτηριζόταν από πρωτόγονα ένστικτα και ανικανότητα άμεσης διακυβέρνησης. Από τότε, ο Λεβιάθαν συμβολίζει την έννοια του κοινωνικού συμβολαίου, της «οικειοθελούς» συμφωνίας μεταξύ των πολιτών να παραχωρήσουν μέρος της ελευθερίας τους στην εξουσία για το καλό του συνόλου. Στην Χομπσιανή ουτοπία, το τέρας συμβόλιζε το φόβητρο πάνω στο οποίο θα εκβιαζόταν η υπόσχεση της κοινωνικής αλληλεγγύης. Για πολλούς, το τέρας του Χομπς είναι ακόμα μαζί μας, ενώ η υπόσχεση όχι.

Το 2011, καταμεσής μιας παγωμάρας ενός καλυμμένου εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, ένας πολιτικός γράφει καθημερινά ιστορία, ενσαρκώνοντας με τους πιο χαρακτηριστικούς τρόπους τον υπερμεγέθη γίγαντα που ρίχνει τη σκιά του πάνω από την πόλη. Κρατώντας το γκλομπ στο δεξί και την κουτάλα στο αριστερό, ο Θεόδωρος Πάγκαλος σηκώνει το ανάστημά (ή μάλλον το εκτόπισμα) μιας απονομιμοποιημένης από καιρό πολιτικής τάξης, στοχεύοντας στην ανα-νοηματοδότηση των όρων του κοινωνικού συμβολαίου, αλλά και των όποιων ιδανικών περί κοινωνικής ειρήνης κι αλληλλεγύης. Τριακόσια εξήντα χρόνια μετά την δημοσίευση της πραγματείας του Χομπς, ο Πάγκαλος θα μπορούσε κάλλιστα να ειδωθεί ως η νεοελληνική μετεξέλιξη του μετα-μεσαιωνικού κέλτικου τέρατος. Αυτή η κρίσιμη διαπίστωση θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί ο Πάγκαλος είναι για τον νεο-έλληνα ό,τι υπήρξε ο Θεός για τον Βολταίρο, με άλλα λόγια αν δεν υπήρχε ο Πάγκαλος, θα έπρεπε να τον εφεύρουμε.

Ο μνημονιακός μας διχασμός

του Νίκου Γραικούση

Στην Ελλάδα του σήμερα κυριαρχεί ένας ιδιότυπος εθνικός διχασμός. Μεταξύ των μνημονιακών και των αντιμνημονιακών. Η ιδιοτυπία οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν δυο αντίπαλες περί αυτού παρατάξεις, αλλά ο κάθε ένας από  εμάς, είναι ολίγον μνημονιακός και ολίγον αντιμνημονιακός!

Και αυτό δεν είναι καθόλου παράξενο, αν προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα τι είναι μνημόνιο και ποιος ο σκοπός του. Η δανειακή σύμβαση των 110 δις ευρώ που έχουμε υπογράψει με τους δανειστές μας, συνοδεύεται από ένα μνημόνιο το οποίο περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο θα εξευρεθούν τα χρήματα ώστε να εξυγιανθούμε δημοσιονομικά και να επιστρέψουμε (έντοκα) τα δανεικά. Και ο τρόπος αυτός περιλαμβάνει, τι άλλο, την περιστολή των δαπανών και την αύξηση των εσόδων.

Όχι γενικά και αόριστα, αλλά με  την περιγραφή και της πιο παραμικρής λεπτομέρειας  και φυσικά θέτει και χρονικό περιορισμό για την επίτευξη του στόχου. Έναν χρονικό περιορισμό, που εξ ορισμού και εκ των προτέρων γνωρίζουν ότι είναι αδύνατος, ακόμα και οι συντάκτες του μνημονίου.

Στη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας, στην περιστολή των παράλογων  δαπανών, στην καταπολέμηση της φοροκλοπής, εισφοροδιαφυγής και  φοροδιαφυγής, στο συμμάζεμα του τεράστιου και άκρως αντιπαραγωγικού κράτους και γενικά στην προσπάθεια  να πάψουμε να  ζούμε με δανεικά, φτιάχνοντας ένα κράτος λειτουργικό, παραγωγικό, αποτελεσματικό, φθηνό και δίκαιο, ποιος μπορεί να έχει αντίρρηση;;;

Το μνημόνιο λοιπόν, όσον αφορά αυτόν τον προσανατολισμό, επιτελεί εθνικό στόχο  και για το λόγο αυτό είναι αποδεκτό από την κοινωνία. Αλλά η αποδοχή και η καλή διάθεση μας απέναντί του  σταματά εκεί. Γιατί εκεί σταματά και το ίδιο το μνημόνιο, ενώ κανονικά θα έπρεπε να συνεχίζεται και να περιγράφει και άλλα πράγματα.

Αριστερά πέραν της λογικής

πώς οι πρώην ανανεωτές υποκαταστάθηκαν από νεοµπολσεβίκους

του Γιώργου Σιακαντάρη*, από τα "Νέα"

Η δήλωση του Αλέξη Τσίπρα σύµφωνα µε την οποία ο έλληνας Πρωθυπουργός είναι σαν τον (δικτάτορα της Χιλής) Πινοσέτ, και ιδιαίτερα η «διόρθωση» πως εννοούσε όχι ότι είναι δικτάτορας αλλά νεοφιλελεύθερος, είναι όλα τα λεφτά. Είναι µνηµείο για το πώς κατανοεί αυτός ο χώρος και ο αρχηγός του τι είναι πολιτική αντιπαράθεση. Η τοποθέτηση στον ίδιο παρονοµαστή του Πινοσέτ, του νεοφιλελευθερισµού και του Πρωθυπουργού µιας δηµοκρατικά εκλεγµένης κυβέρνησης αποκαλύπτει έναν εν πλήρει συγχύσει πολιτικό λόγο. Εναν λόγο που δεν γνωρίζει ούτε από Ιστορία ούτε από οικονοµία αλλά και δεν αναγνωρίζει τις βασικές αρχές που σε µια αντιπροσωπευτική δηµοκρατία διέπουν τον πολιτικό διάλογο.

Πώς όµως να µη συµβαίνει αυτό, όταν πλέον εδώ και πολύ καιρό ο συγκεκριµένος πολιτικός χώρος έχει πάρει διαζύγιο από τον ορθό λόγο;

Πολλοί εστιάζουν την κριτική τους κατά του ΣΥΡΙΖΑ στις πρακτικές βίας που ασκεί εναντίον όσων σκέπτονται διαφορετικά από τον ίδιο. Οι ύβρεις κατά του Πρωθυπουργού, οι αντισυγκεντρώσεις, οι προπηλακισµοί κατά των µελών άλλων κοµµάτων, αλλά και κατά όσων θέλουν να πληρώνουν εισιτήρια και διόδια, το γιαούρτωµα των στελεχών της κυβέρνησης (ή, έστω, η σιωπηρή ανοχή του) και άλλα παρόµοια είναι το επιφαινόµενο µιας βαθύτατης δοµικής αλλαγής που έχει συµβεί στον χώρο της πρώην Ανανεωτικής Αριστεράς.

"Ο ΣΥΡΙΖΑ σήµερα ανακαλύπτει όλο και περισσότερο

τις αξίες του νεοµπολσεβικισµού και τις ασπρόµαυρες

ερµηνείες της πραγµατικότητας. Ο ΣΥΡΙΖΑ εµφανίζεται

ως ο κατ’ εξοχήν οπαδός της ρήσης του Σαρτρ

«η Κόλαση είναι οι άλλοι» 

Ένα παραμύθι...

του Γιώργου Μαυρωτά, από το "protagon"

Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχε μια ομάδα. Ήταν ιστορική και πριν πολλά χρόνια είχε πάρει τίτλους πολλούς, διακρίσεις και κύπελλα. Τα πρόσφατα χρόνια, στην κατάταξη του πρωταθλήματος τερμάτιζε περίπου στη μέση της βαθμολογίας. Είχε κι έναν χορηγό που τη χρηματοδοτούσε και όλοι ήταν ευχαριστημένοι. Η ομάδα όμως, αντί να επενδύσει τα χρήματα στις υποδομές, τα σκόρπιζε ανάμεσα στους πρωτοκλασάτους παίκτες της και σε αμφίβολης αξίας μεταγραφές (τα περισσότερα τα «έτρωγαν» βέβαια οι μεσάζοντες…) κι έτσι ήταν όλοι ευχαριστημένοι. Οι παίκτες άρχισαν να καλομαθαίνουν στην ελάχιστη προσπάθεια, με αποτέλεσμα η ομάδα να υποχωρεί σιγά-σιγά στον βαθμολογικό πίνακα. Κι αν υπήρχε κανένας προπονητής που προσπαθούσε να ταράξει τα νερά, οι βολεμένοι παίκτες τον υπέσκαπταν και τελικά έφευγε ως αποτυχημένος. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να αδειάζουν και οι κερκίδες από θεατές. Κάποια στιγμή μάλιστα, ο χορηγός την κοπάνησε κι η ομάδα έπρεπε να τα βγάλει πέρα μόνη της. Χρειαζόταν καλές εμφανίσεις και νίκες για να αποφύγει καταρχήν τον υποβιβασμό και στη συνέχεια να πάρει μια ανάσα και να αρχίζει να προσελκύει πάλι θεατές στα παιχνίδια της.

Ο Γιώργος, γιος ενός προηγούμενου προπονητή που είχε αφήσει έντονα τη σφραγίδα του, ήταν ο αρχηγός της ομάδας. Βλέποντας λοιπόν το φάσμα της καταστροφής, ξαφνικά σοβάρεψε. Το πήρε πατριωτικά κι άρχισε να ζητάει πιο σκληρές προπονήσεις από τους καλομαθημένους συμπαίκτες του για να ανακάμψουν αγωνιστικά. Μέσα στο παιχνίδι προσπαθούσε φιλότιμα κι ήθελε να παίρνει το παιχνίδι πάνω του, παίζοντας πολλές φορές ατομικά. Από την άλλη μεριά οι συμπαίκτες του και κυρίως ο Αντώνης, που εποφθαλμιούσε τη θέση του Γιώργου, δεν τον κάλυπταν στην άμυνα και τον άφηναν πολλές φορές εκτεθειμένο.

Δύο εικόνες, χιλιάδες λέξεις, μία Χώρα

του Γιώργου Γραμματικάκη, από το "protagon" 

Ως λάτρης αμετανόητος του λόγου, θεωρούσα πάντοτε ότι η φράση «μία εικόνα, χίλιες λέξεις» είναι άδικη. Άρχισα ωστόσο τελευταία να αναθεωρώ τις απόψεις μου. Οι εικόνες βέβαια δεν ήταν μία, αλλά δύο και μάλιστα, τηλεοπτικές εικόνες. Ούτε οι λέξεις ήταν χίλιες. Ηταν, αντίθετα, αμέτρητες λέξεις, αναλύσεις και συνθήματα 

Η πρώτη εικόνα: Ενας τρομοκράτης-μύθος εκτελείται. Χωρίς δίκη, χωρίς δικαστές. Χωρίς καν την τελευταία λέξη που δικαιούται και ο τελευταίος εγκληματίας. Κουρασμένος, άοπλος, ένας τρομοκράτης σε σύνταξη. Εκτελείται ωστόσο, δεν συλλαμβάνεται. Την επέμβαση διατάσσει ο ίδιος ο Πρόεδρος της Χώρας, την εξέλιξη παρακολουθεί μαζί με όλο το επιτελείο του, αργότερα κάποιες εικόνες δίδονται στους προέδρους των άλλων χωρών, σε εμάς όλους. Πτώμα δεν υπάρχει, μόνον ίχνη αίματος. Η απουσία μιας εικόνας έχει κάποτε την ίδια δύναμη με την ύπαρξη της.

Η δεύτερη εικόνα: Ενας πανίσχυρος άνδρας της παγκόσμιας οικονομίας συλλαμβάνεται με χειροπέδες, διαπομπεύεται, κλείεται σε μια άγρια φυλακή. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν δικαστές, έγινε δίκη, θα γίνουν δίκες. Υπήρξε καταγγελία, λένε. Αθώος η ένοχος; Καμιά σημασία δεν έχει. Εχει ήδη καταδικαστεί, χωρίς την δίκη. Για ποιο αδίκημα; Καμιά σημασία δεν έχει. Η τηλεοπτική εκόνα είναι αμείλικτη, η Χώρα και η δικαιοσύνη της αδέκαστη. «Όλοι είναι ίσοι απέναντι στον νόμο», διακηρύσσει. Οι αφελείς δακρύζουν από συγκίνηση. Το γεγονός, ότι λίγοι διαθέτουν μερικά εκατομμύρια δολλάρια για να μισθώσουν επιφανείς δικηγόρους, η να ανταλλάξουν την σκληρή φυλακή τους με μια άλλη -πολιτισμένη και ηλεκτρονική- δεν φαίνεται να τους απασχολεί. Στην Χώρα των ίσων ευκαιριών, τις ευκαιρίες έχουν μόνον οι νικητές. Ερωτήματα δεν υπάρχουν. Ολα τα ερωτήματα για την Χώρα μένουν αναπάντητα.

«Πάρτε το Μνημόνιο και φύγετε από 'δώ»

του Ανδρέα Ανδριανόπουλου

Οι συγκεντρώσεις των αγανακτισμένων πολιτών υποδηλώνουν την πραγματικότητα μιάς κοινωνίας που δεν μπορεί να αντέξει στο βάρος της αλήθειας. Η Ελλάδα είναι στην ουσία χρεωκοπημένη. Το βάρος του εξωτερικού της δανεισμού μαζί και με τον εθισμό της κοινωνίας σε ένα δίχως όρια καταναλωτισμό την οδηγεί σε τραγικά αδιέξοδα. Ο λαικισμός αγριεύει και οι αντιδράσεις ακολουθούν δρόμους που ξεφεύγουν από τα όρια της κοινής λογικής. Ο κόσμος βέβαια αρχίζει να υποφέρει κι εύλογα δυσανασχετεί. Γιατί τώρα που ήρθε ο λογαριασμός δεν είναι κανένας διατεθειμένος, η και δεν μπορεί, να σηκώσει το σχετικό βάρος. Και οι πολιτικές ηγεσίες της χώρας δεν είναι σε θέση να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Eξηγώντας το πρόβλημα, σκιαγραφώντας προοπτικές, κινητοποιώντας με έμπνευση λαικά στρώματα για πορεία σωτηρίας. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως το κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο αδυνατεί να ξεφύγει από τις συνήθεις επιλογές της ελληνικής δημόσιας γραφειοκρατίας. Και επιμένουν σε ατελέσφορα φορολογικά μέτρα που εξοντώνουν την αγορά και αδυνατούν να μαζέψουν τους πόρους για τους οποίους και θεσπίζονται.

Ο κόσμος έτσι εκτονώνεται είτε μέσω πολιτικών παραγόντων και σχολιαστών που χαιδεύουν αυτιά κι αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους, είτε μέσω μαζικών κινητοποιήσεων που όμως προβάλλουν απαιτήσεις που εφαρμοζόμενες θα οδηγήσουν την χώρα σε ακόμη μεγαλύτερα αδιέξοδα. Είναι γνωστό πως οι εκτιμήσεις για τους κινδύνους του μέλλοντος καταγγέλλονται σαν κινδυνολογικές και αστήρικτες. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον είναι πολύ δύσκολο να προδιαγράψει κάποιος τα όρια της πραγματικότητας. Ολα λογίζονται σαν υποβολιμιαία και κατευθυνόμενα που στοχεύουν δήθεν στην υπονόμευση της καλοπέρασης του λαού. 

50 χρόνια πίσω η Ελλάδα µε τη δραχµή

Μισθωτοί και συνταξιούχοι θα έχαναν ένα σηµαντικό

κοµµάτι της αγοραστικής τους δύναµης και

θα αγόραζαν ακριβότερα προϊόντα και υπηρεσίες

της Δήμητρας Σκούφου, του Πέτρου Πιτσίνη, από τα "Νέα"

Εκτίναξη του ήδη υπέρογκου δηµόσιου χρέους, δραµατική υποτίµηση της αγοραστικής δύναµης των ελληνικών νοικοκυριών και του επιπέδου διαβίωσής τους, κατακόρυφη αύξηση των τιµών των εµπορευµάτων, άνοδος των επιτοκίων σε εφιαλτικά επίπεδα που επικρατούσαν στο παρελθόν και ουσιαστικά απαγόρευαν τον δανεισµό και φτώχεια.

Αυτές είναι σε γενικές γραµµές οι επιπτώσεις που θα προκαλούσε η επιστροφή της Ελλάδας στη δραχµή – σενάριο που δεν προβλέπεται σε επίπεδο θεσµών Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά διακινείται από κύκλους εντός και εκτός Ελλάδας όλο και πιο συχνά τον τελευταίο καιρό. Η Ελλάδα µαζί µε τη δραχµή θα επέστρεφε 50 χρόνια πίσω θυµίζοντας άλλες εποχές χωρίς να υπολογίζεται ένα ντόµινο άλλων δυσµενών εξελίξεων που θα προκαλούνταν στο τραπεζικό σύστηµα και θα καταδίκαζαν τη χώρα σε υπανάπτυξη. Μια χώρα αποκλεισµένη από τις διεθνείς αγορές χρήµατος και τους ευρωπαϊκούς θεσµούς – που σήµερα παρά την κρίση εξακολουθεί να χρηµατοδοτείται έστω και µέσω του µηχανισµού διεθνούς βοήθειας – θα ήταν η εικόνα της Ελλάδας. Ακόµη και το επιχείρηµατης βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας που προβάλλεται από τους κύκλους αυτούς δεν ευσταθεί για το ελληνικό µοντέλο, αφού σε µεγάλο βαθµό η βιοµηχανική παραγωγή στηρίζεται σε πρώτες ύλες που εισάγονται (άρα θα ήταν ακριβότερες) και µόνο το φθηνό εργατικό δυναµικό δεν αρκεί για την ανάπτυξη. Οφέλη θα υπήρχαν στον τουρισµό, όµως σε µια χώρα που θα θύµιζε έναν πολύ φθηνό προορισµό και όχι µία χώρα ευρωπαϊκού επιπέδου.

Δραχμή. Ένα ουράνιο δώρο για το πολιτικό σύστημα.

"To πολιτικό σύστημα έχει επιλέξει, δραχμή. Μαζί του και η αφελής αριστερά. Δεν θα πουλήσει τα ασημικά, για να μπορεί αύριο να τα διαγουμίσει με τη βοήθεια των συνδικαλιστικών του σπλάχνων, δεν θα πειράξει το δημοσιοϋπαλληλικό σύστημα της διαπλοκής και της ανεπάρκειας, γιατί αποτελούν τη βασική δεξαμενή ψήφων, δεν θα μεταρρυθμίσει τίποτα. Οι μαφίες ξέρουν ότι η Ελλάδα δεν πεθαίνει με την έξοδο από το Ευρώ. Πλούτος υπάρχει και θα συνεχίσει να παράγεται και το πολιτικό σύστημα είναι εδώ ενωμένο, δυνατό για να τον αρμέξει. Μαζί του και οι οικονομικές κρατικοδίαιτες ελίτ. Και το άρμεγμα θέλει αυτό το νοσηρό και αποδιοργανωμένο περιβάλλον του δεξιού κρατικισμού. Συνεπώς. η δραχμή είναι ένα ουράνιο δώρο για το πολιτικό σύστημα." (σχόλιο από το "μη μαδάς τη μαργαρίτα")

από τον "Έρμιππο"

Δεν ξέρω πια να πω ποιο από όλα είναι το μεγαλύτερο έγκλημα των κομματικών συμμοριών που διαχειρίζονται δεκαετίες τώρα τις υποθέσεις της χώρας. Αξίζει η παρατήρηση ότι η ο όρος "διαχείριση" δεν είναι τυχαίος. Επειδή στην πραγματικότητα οι συμμορίες δεν κυβερνούν, αλλά διαχειρίζονται, με όρους νομής και κατοχής, την χώρα, τον πλούτο της και τις ζωές των ανθρώπων. Δεν ξέρω λοιπόν και δεν μπορώ πλέον να το αξιολογήσω. Μπορώ μόνο να διαπιστώσω ότι το τελευταίο από όλη την ατέρμονη σειρά των κακουργημάτων είναι η συστηματική απόκρυψη των πραγματικών διαστάσεων και των συνεπειών του σημερινού προβλήματος.

Είναι πλέον εμφανές ότι εν όψει του ενδεχομένου της εξόδου από το ευρώ η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια καταστροφή βιβλικών διαστάσεων. Και την ίδια στιγμή, στις μεγάλες λαϊκές μάζες, καλλιεργείται ακόμη συστηματικά η παραμυθητική αίσθηση της παροδικότητας των δυσκολιών. Η πεποίθηση ότι, βρισκόμαστε μεν σε έναν δύσκολο δρόμο, -κάτι που άλλωστε δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να κρυφτεί-, αλλά διαθέτουμε ρεαλιστική δυνατότητα διαφυγής. Η πίστη ότι είναι εφικτό, -σε ορίζοντα ορατό και χρόνο εύλογο και συμβατό με τα μέτρα της προοπτικής των απλών ανθρώπων-, να επιστρέψουμε στην ευμάρεια και στο υψηλό επίπεδο ζωής που απολαμβάναμε μόλις μέχρι πριν δύο ή τρία χρόνια. Δεν υπάρχει, όμως, τίποτε ψευδέστερο από αυτό.