Κρατισμός και πολιτική αγανάκτηση

του Δ. Δημητράκου

Το "πολιτικό σύστημα" που απογοητεύει τους έλληνες σήμερα,

δεν είναι ο "δικομματισμός", αλλά το σπιράλ που δημιουργεί ο κρατισμός σε συνδυασμό με τον κομματισμό και την ψήφο. 

Είναι  μία ανατροφοδοτούμενη τριάδα:  

κρατισμός→ κομματισμός→ ψήφος→ … ενισχυμένος κρατισμός

Επί σειρά ετών επαιρόταν ο κάθε Έλληνας για το πόσο ζωντανή και σφύζουσα υγείας ήταν η δημοκρατία του, εφόσον στις εκλογές ψήφιζε το 80%, συχνά και περισσότερο. Ο πολιτικά μη ενεργός πολίτης, αυτός που δεν είναι αρκούντως πολιτικοποιημένος εθεωρείτο περιθωριακός. Αντίθετα, δεν υπήρχε παρά έπαινος για την παρουσία της πολιτικής στα συνδικάτα, στα επιμελητήρια, στα πανεπιστημιακά έδρανα, στα φοιτητικά, ακόμα και μαθητικά, κινήματα.

Ποτέ δεν μου φάνηκε λογικός αυτός ο τρόπος του σκέπτεσθαι. Σε αντίθεση με τις επικρατούσες τότε ιδέες, έγραφα επί σειρά ετών, ότι σε μια πραγματικά ανοιχτή κοινωνία, πρέπει να έχει τη θέση του αυτός που δεν θέλει να συμμετέχει στο πολιτικό παιχνίδι. Ας σημειωθεί ότι ονομάζουμε κατ’ ευφημισμόν την ενασχόληση με το τελευταίο «ενδιαφέρον για τα κοινά», λες και τα «κοινά» είναι μόνο το αλισβερίσι για την απόκτηση και άσκηση της εξουσίας, και όχι οι άλλες πολύ πιο δημιουργικές ή ευχάριστες ανθρώπινες ασχολίες, ατομικές ή ομαδικές, αλλά που ωφελούν το σύνολο: η έρευνα, οι τέχνες, το εμπόριο, οι φιλίες, οι επαγγελματικές και οτιδήποτε γεμίζει τη ζωή του ανθρώπου πέρα από την πολιτική.

Ξαφνικά αυτή η ελληνική έπαρση για την μεγάλη – και υποτιθέμενα εύρωστη – πολιτικοποίησή του, πήρε τέλος. Το «πνεύμα της εποχής» δεν αξιολογεί, πλέον, θετικά την πολιτική και τους πολιτικούς. Σε σχετικά βραχύ χρονικό διάστημα, ένα πολύ μεγάλο μέρος του κοινού, όπως όλα δείχνουν, θεωρεί το πολιτικό σύστημα χρεοκοπημένο. Αν, όμως, όλα πήγαιναν, υποτίθεται καλά εδώ και δεκαετίες τι έφταιξε τελευταία και το ανακηρύσσουμε έκπτωτο και χρεοκοπημένο; Το κράτος μεγάλωνε, διευρυνόντουσαν οι τομείς δράσης του, και ο φορολογούμενος πλήρωνε, σχεδόν αγόγγυστα, διότι κάθε τόσο «εξαγοραζόταν» με βερεσέδες. Το σύστημα λειτουργούσε. Όταν ξέμεινε από βερεσέδες δεν μπορούσε πια να αναπαραχθεί μέσα από το συνεχιζόμενο όργιο παροχών και διορισμών στο οποίο επιδιδόταν επί δεκαετίες. Και ο λαός, οι ψηφοφόροι, οι ωφελημένοι από αυτό το σύστημα ή εκείνοι που προσδοκούσαν όφελος, βρέθηκαν απλήρωτοι, άνεργοι, υπερφορολογημένοι και …υβριζόμενοι: το περίφημο «μαζί τα φάγαμε», δηλαδή, «εσείς τα φάγατε, με τη δική μας βοήθεια».  Οπότε, φυσικά, αγανάκτησαν.

Μ’ άλλα λόγια, για άλλη μια φορά η εθνική έπαρση για το σφρίγος του πολιτικού μας συστήματος βασιζόταν στην επιπολαιότητα της διάγνωσης. Μακράν από το να τεκμαίρει πολιτική συνείδηση της ανάγκης συμμετοχής στα «κοινά», η πολιτικοποίηση ήταν και είναι στη χώρα μας συνδεδεμένη την εξάρτηση από το «δοβλέτι». Το «πολιτικό σύστημα» που απογοητεύει τους έλληνες σήμερα, δεν είναι ο «δικομματισμός», αλλά το σπιράλ που δημιουργεί ο κρατισμός σε συνδυασμό με τον κομματισμό και την ψήφο. Είναι μία  ανατροφοδοτούμενη τριάδα: κρατισμός→ κομματισμός→ ψήφος→ …ενισχυμένος κρατισμός.

Η «προοδευτική» διανόηση της εποχής έσπευσε να δώσει εύσημα   «δυναμισμού» σ’ αυτή τη σπειροειδή πορεία. Κι επειδή, η σκέψη τους βασίζεται στην επιβεβαίωση που τους δίδεται από την ιδεολογική κοινότητα στην οποία απευθύνονται, ουδέποτε αμφισβήτησαν ή δέχθηκαν κριτική στην εξήγηση που έδωσαν. Θεώρησαν, μάλιστα, ότι αυτή η αλληλόδραση μεταξύ πολιτικοποίησης και κρατισμού έσπαγε το φράγμα μεταξύ κοινωνίας και κράτους, ιδιωτικού και δημοσίου τομέα. Και ακόμα, ορισμένοι ευαγγελίζονταν την κατάργηση του διαχωρισμού μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου! Ποτέ δεν έλαβαν σοβαρά υπόψη τους ότι το πολιτικό σύστημα υποφέρει όταν υπερφορτώνεται. Ποτέ δεν δέχθηκαν ότι η πολιτικοποίηση των πάντων αποτελεί απειλή για τις ελευθερίες, ακόμα και για την επιστήμη και τα γράμματα.

Η πολιτική έχει πάντα και πριν απ’ όλα να κάνει με την εξουσία, και εξουσία σημαίνει επιβολή της βούλησης ορισμένων στη βούληση άλλων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η παν-πολιτικοποίηση συνδέεται με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Και για τον ίδιο λόγο, ο φιλελεύθερος αποστρέφεται την πολιτική υπερφόρτωση. Ο  φιλελεύθερος θεωρεί την πολιτική ως αναγκαίο κακό. Η στέρηση της ελευθερίας που συνεπάγεται οποιαδήποτε πολιτική απόφαση, είναι αποτέλεσμα συμμετοχής σε ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος: ο ένας θα κερδίζει όσα θα χάνει ο άλλος. Ακριβώς αυτό επιθυμούν όσοι είναι υπέρ της «παν-πολιτικοποίησης» ή ευαγγελίζονται την «επιστροφή του πολιτικού».

Όμως, κάποια στιγμή έσκασε αυτό που προσφυώς ονομάστηκε «η φούσκα της μεταπολίτευσης», η οποία δεν ήταν μόνο οικονομική, αλλά ιδεολογική και θεσμική. Η φούσκα αυτή δεν είναι άλλη από τον κρατισμό. Και σημαντικό μέρος ευθύνης για την δημιουργία της και τη νομιμοποίησή της έχουν οι ιεροφάντες της  «προοδευτικής» διανόησης, η κύρια αποστολή των οποίων επί τρεις δεκαετίες ήταν να ευλογούν μαζί με τα γένια τους, τον κρατισμό σε όλες του τις εκφάνσεις.

Όσο για αυτούς που διαμαρτύρονται καθημερινά στην πλατεία Συντάγματος, είναι φανερό ότι η αιτία δεν βρίσκεται μόνο στην ανεργία στην οποία καταδικάζονται πολλοί, ή στο γεγονός ότι  φορολογούνται υπέρμετρα ή στην απογοήτευση με την ανικανότητα των κυβερνώντων. Βρίσκεται κυρίως στο γεγονός ότι είχαν πιστέψει και βασιστεί στον κρατισμό, το βασικό υπόβαθρο του πολιτικού συστήματος. Και ο κρατισμός έχει μια αρχή γραμμένη στην πόρτα του: ΜΕ ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ. Οι «άλλοι» -ξένοι πιστωτές – δεν δίνουν άλλη πίστωση, παρά με όρο τη –σταδιακή, έστω- εξαφάνιση του κρατισμού. Αυτό, δεν το καταλαβαίνουν και οι πολιτικοί δεν είναι σε θέση να το εξηγήσουν. Οι αγανακτισμένοι στρέφονται κατά του πολιτικού συστήματος που τους πρόδωσε, και, απαξιώνουν τους πολιτικούς ως πρωταγωνιστές μέσα σ’ αυτό το σύστημα. Θα πρέπει κάποτε να καταλάβουν ότι ο εχθρός τους είναι ο κρατισμός, η γάγγραινα του συστήματος που καταρρέει, και ότι δεν θα νικηθεί αν δεν οι πολίτες –όχι οι πολιτικοί – δεν απαιτήσουν την εξαφάνισή του.

(από το "Ratio Vincit")