Τί γίνεται όταν μένουν ελάχιστα να μας ενώνουν: Οι Αγανακτισμένοι, η Ισπανία και η Επανάσταση

του Θοδωρή Γεωργακόπουλου

Αν ξεδιαλέξεις όλα όσα μπορούν να χωρίσουν τους ανθρώπους και τα βάλεις στην άκρη, θα σου έχουν μείνει μόνο αυτά που τους ενώνουν.

Αυτό έγινε χτες στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις, από ό,τι φαίνεται: Μερικές χιλιάδες Έλληνες άφησαν στην άκρη οτιδήποτε θα μπορούσε να τους χωρίσει σε ομάδες, και κατέβηκαν στην πλατεία για να διαμαρτυρηθούν, μιμούμενοι τους Ισπανούς που κάνουν το ίδιο εδώ και δέκα μέρες. Η επιτυχία της εκδήλωσης είναι κάτι εξ’ ορισμού θετικό και ευχάριστο, αν όμως ψάξεις λίγο το θέμα και το σκεφτείς, βγαίνουνε κι άλλα συμπεράσματα, πιο λυπητερά.

Εξηγούμαι:

Το καλό της υπόθεσης 

Το καλό της υπόθεσης είναι ότι αυτοί που πήγαν εκεί πέρα πέρασαν ωραία, κι αυτό δεν είναι κάτι επιφανειακό ή ασήμαντο. Το να νιώθεις μέρος ενός πράγματος σημαντικότερου από τον εαυτό σου και να δραστηριοποιείσαι σε κάτι διαφορετικό από όσα κάνεις κάθε μέρα είναι θεμελιώδες κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας. Είναι το ίδιο που νιώθει ο Atenistas όταν μαζεύει την πλαστική σακούλα, ας πούμε. Δεν αλλάζει τον κόσμο, δε λύνει τίποτα, αλλά είναι κάτι, και σε κάνει να νιώθεις λίγο πιο πλήρης και λίγο πιο ενάρετος. Μπορεί βέβαια να γίνει και επικίνδυνο αυτό, να νομίσεις δηλαδή ότι όντως αλλάζεις τον κόσμο και να εφησυχάζεις, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία. Η χαρά της συμμετοχής είναι σημαντικό πράγμα.

Ακόμα πιο σημαντικό: Το ότι έγινε μια διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας και κανένα κεφάλι δεν άνοιξε, κανένα δακρυγόνο δεν έπεσε, κανένα αυτοκίνητο δεν κάηκε και καμιά βιτρίνα δεν έσπασε. Αυτό που πολύς κόσμος δεν ξέρει για την Ισπανία είναι πως οι διαδηλώσεις εκεί είναι φαινόμενο σπάνιο. Εδώ είναι φαινόμενο εξευτελισμένο. Ακούει ο άλλος «διαδήλωση» και το μυαλό του δεν πάει σε ενάρετες μάζες που διεκδικούν το αύριο, αλλά σε συνδικαλιστές και κομματόσκυλα, μπαχαλάκηδες και ΜΑΤ. Η χτεσινή συγκέντρωση έδειξε ότι το να γίνει μια κανονική συγκέντρωση διαμαρτυρίας είναι κάτι το εφικτό σ’ αυτή τη χώρα, δεν υπάρχει μόνο στη σφαίρα της φαντασίας.

Το κακό της υπόθεσης

Για το κακό της υποθεσης ας επιστρέψουμε στην πρώτη παράγραφο: Χτες οι παρευρισκόμενοι, αριστεροί και δεξιοί, φασίστες και άνθρωποι, νοικοκυραίοι και χίψτερ, βάλαν στην άκρη αυτά που τους χώριζαν για να μπορέσουν να συνυπάρξουν ειρηνικά στην πλατεία τέσσερις ώρες. Το αποτέλεσμα ήταν ότι έβαλαν στην άκρη τόσα πολλά πράγματα που τελικά δεν έμεινε σχεδόν τίποτα.

Η επιτυχία της συγκέντρωσης οφείλεται ακριβώς στο ότι δεν είχε κανένα απολύτως ιδεολογικό χρώμα και κανένα συγκεκριμένο αίτημα. Γιατί μόλις μπουν αυτά στη σαλάτα πάει περίπατο η συναίνεση: Οι ακροδεξιοί θα αρχίσουν τα δικά τους, οι αριστερές συνιστώσες τα δικά τους, οι κομμουνιστές το ίδιο, κάθε ένας θα θυμηθεί τον πόνο του και θα πει το παραμύθι του που δεν θα συμπίπτει με σχεδόν κανενός άλλου. Όλοι αγανακτισμένοι είναι, αλλά ο καθένας για τους δικούς του λόγους.

Το ίδιο, βέβαια, έγινε και στην Ισπανία. Το μανιφέστο της εκεί διαδήλωσης είναι τόσο κωμικά ασαφές και γυμνό από κακές πολιτικές λέξεις που το μόνο μήνυμα που περνάει είναι το «Δεν μας αρέσει η κατάσταση όπως είναι. Δεν ξέρουμε τί πρέπει να γίνει για να αλλάξει, και το ότι ψηφίζουμε συνέχεια τους ίδιους εδώ και 50 χρόνια δεν μοιάζει να έχει αποτέλεσμα, οπότε βρείτε τρόπο να γίνει αλλιώς». Κι εκεί οι άνθρωποι καλά περνάνε, αλλά ουσιαστικό αποτέλεσμα χωρίς αιτήματα δεν μπορεί να υπάρξει, και αιτήματα χωρίς ιδεολογία (δυστυχώς, στην πράξη) δεν μπορούν να σχηματιστούν. Και εκείνη η κινητοποίηση και η δικιά μας η συγκέντρωση είναι στην ουσία τους απολιτικές, κι αυτό δεν το λέω για κακό. Τη λέξη «απολιτικός» τη χρησιμοποιούν ως κάτι αρνητικό μόνο ιδεολογικοί Ταλιμπάν και κομματόσκυλα –εγώ τη χρησιμοποιώ ως κάτι το θεσπέσιο και επιθυμητό για όλη την ανθρωπότητα. Αλλά η συναίνεση που χρειάζεται για τέτοιες εξεγέρσεις στις Δυτικές δημοκρατίες μόνο απολιτική μπορεί να είναι –και ως εκ τούτου δεν μπορεί να κάνει πολιτική. Στις χούντες του Μαγκρέμπ μπορεί: Εκεί υπάρχουν πολύ περισσότερα που ενώνουν τους ανθρώπους.

Εδώ το μόνο μας κοινό είναι ότι δεν μας αρέσει η ζωή μας. Όλα τα άλλα μας χωρίζουν.

Υ.Γ. Μια άλλη (εν μέρει) απολιτική επανάσταση πολύ γνωστή και προβεβλημένη που μου θύμισε αναγνώστης ήταν ο Μάης του ’68 στη Γαλλία. Η εξέγερση ξεκίνησε από το πανεπιστήμιο της Ναντέρ επειδή ήθελαν να χωρίσουν τα αγόρια από τα κορίτσια στην εστία κι έτσι οι φοιτητές θα δυσκολεύονταν να κάνουνε σεξ –πιο απολιτική αφορμή για επανάσταση πιθανότατα δεν έχει ξαναϋπάρξει.

Κάτι που επίσης ίσως δεν ήξερες για το Μάη του ’68: Ήταν μια αποτυχία. Στις εκλογές που ακολούθησαν θριάμβευσε ο Ντε Γκολ, ενώ η αντι-διαδήλωση των Γάλλων νοικοκυραίων κατά του Μάη μάζεψε ένα εκατομμύριο κόσμο στους δρόμους.

Μπορείς να διαβάσεις πώς μου είχε πει την ιστορία ο Κώστας Φέρρης, που ήταν εκεί.

Τελικά οι εξεγερμένοι άνθρωποι, ενωμένοι από τα πολύ βασικά, μια χαρά πέρασαν. Αλλά δεν άλλαξε και τίποτα.