Ταχρίρ vs Συντάγµατος

Από το αραβικό κίνηµα εκδηµοκρατισµού

στην ελληνική άρνηση της δηµοκρατίας

  
του Γιώργου Σιακαντάρη*

Πολλοί επιχείρησαν να ταυτίσουν τα κινήµατα εξέγερσης στις αραβικές χώρες µε το δικό µας κίνηµα των «Αγανακτισµένων». Τα κοινά σηµεία τα οποία διακρίνουν είναι η ολική αµφισβήτηση του πολιτικού συστήµατος και η ευρεία χρήση του ∆ιαδικτύου και του facebook.

Τα δύο κινήµατα, όντως, ταυτίζονται ως προς τα δύο προαναφερθέντα σηµεία, µόνο όµως επιφανειακά. Γιατί αν και η αµφισβήτηση του πολιτικού συστήµατος είναι κοινή, η κατεύθυνσή της είναι διαµετρικά αντίθετη.

Οπως προσφυώς έχει ειπωθεί, ο αγώνας των εξεγερµένων στις αραβικές χώρες αποσκοπούσεστη µετατροπή της Πλατείας Ταχρίρσε Πλατεία Συντάγµατος, ενώ ο αγώνας πολλών από τους δικούς µας «Αγανακτισµένους» αποσκοπεί στη µετατροπή της Πλατείας Συντάγµατος σε Πλατεία Ταχρίρ. Οι άραβες εξεγερµένοι πολιόρκησαν τις κυβερνήσεις τους για να τους φτιάξουν Κοινοβούλιο, χθες οι έλληνες εξεγερµένοι πολιορκούσαν το Κοινοβούλιο για να φτιάξουν τη δική τους άµεση δηµοκρατία του χάους – ή της Βαϊµάρης;

Με άλλα λόγια, οι εξεγερµένοι στις αραβικές χώρες αγωνίζονται να ανατρέψουν τις δικτατορίες και να εγκαθιδρύσουν δηµοκρατίες. Αντιθέτως, οι δικοί µας «Αγανακτισµένοι» περιφρονούν τη δηµοκρατία (η οποία βεβαίως βρίθει από κοινωνικές αδικίες, ανισότητες, ανασφάλεια, διαφθορά και υποκρισία, αλλά δίνει το δικαίωµα στον καθένα να αντικαταστήσει τους εκλεγµένους πολιτικούς µε άλλους, χωρίς να καταφεύγει σε αιµατοχυσίες) για χάρη µιας νεφελώδους άµεσης, δηµοψηφισµατικής δηµοκρατίας, της οποίας συνεκτικό στοιχείο είναι το φασκέλωµα της αντιπροσωπευτικής δηµοκρατίας και του Κοινοβουλίου.

Οι οµοιότητες είναι επιφανειακές και όσον αφορά τη χρήση των µέσων κοινωνικής δικτύωσης. Είναι αλήθεια ότι η λειτουργία των κοινωνικών κινηµάτων συνδέεται µε την ανάπτυξη της παγκοσµιοποίησης και τον τρόπο χρήσης των νέων τεχνολογιών. Ο υπερκαθορισµός των κινηµάτων από τα τεχνολογικά µέσα και όχι από τους πολιτικούς στόχους, όµως, µπορεί να επιφέρει νέες ανισότητες στη διεθνή δηµόσια πολιτική, µε αρνητικές συνέπειες για τη δηµοκρατία, αλλά και την ύπαρξη των ίδιων των κοινωνικών κινηµάτων.

Το πρόβληµα όµως σε µια χώρα όπως η Ελλάδα είναι διαφορετικής υφής. ∆εν έχει σχέση µε τη χρήση της τεχνολογίας, αλλά µε την ιδεολογία που την καλύπτει. Εδώ κυριαρχούν συµπεριφορές οι οποίες, υποβοηθούµενες από το ∆ιαδίκτυο, καθοδηγούνται από συναισθηµατικά και παραδοσιακώς καθοριζόµενα κίνητρα, τα οποία συνοδεύονται µε πράξεις βίας. Οσο συνεχίζει τη δράση του το δικό µας κίνηµα εξεγερµένων τόσο περισσότερο επιβεβαιώνεται η κυριαρχία αυτού του συναισθηµατικού και ανορθολογικού ρεύµατος κοινωνικής συµπεριφοράς, το οποίο αναζητεί τη δικαίωσήτου στη βία κατά των πολιτικών, αλλά και κατά όσων θέλουν να εργάζονται σε ηµέρες απεργίες. Παράδειγµα αυτής της συµπεριφοράς είναι η «Σπίθα», την οποία νοµιµοποίησε ο πρύτανης του Πανεπιστηµίου Αθηνών και παραλίγο να το έκανε και ο πρύτανης του ΑΠΘ.

Οι πρυτάνεις δύο θεσµών, οι οποίοι από τη θέση τους θα έπρεπε να είναι θεµατοφύλακες της ορθολογικής συµπεριφοράς, αντ’ αυτού βοηθάνε συµπεριφορές που καθορίζονται από το συναίσθηµα και από την πίστη σε απόλυτες αξίες. Ακραίο όµως παράδειγµα αυτής της συµπεριφοράς ήταν η χθεσινή πολιορκία του «τείχους» που προστάτευε τη Βουλή και η απαγόρευση στους βουλευτές να εισέλθουν σ’ αυτή. Η θλίψη για τα χθεσινά γεγονότα είναι ένα πολύ αδύναµο συναίσθηµα για να εκφράσει το επικίνδυνο σηµείο στο οποίο έχει φθάσει η χώρα.

Μήπως όµως το πολιτικό µας σύστη µα, σε πείσµα των καιρών, ακολουθεί µια πιο ορθολογική συµπεριφορά; Η απάντηση είναιδυστυχώς και εδώ αρνητική. Το πολιτικό µας σύστηµα αντί να διέπεται από την ορθολογική αρχή της «ηθικής της ευθύνης», επικαθορίζεται από τη συναισθηµατική και λαϊκίστικη αρχή της «ηθικής της πεποίθησης». Αυτός είναι και ο λόγος που αντί να προτείνει αίµα και δάκρυα, καταφεύγει στη µετάθεση ευθυνών µέσω δηµοψηφισµάτων. Η ηθική της ευθύνης θα έβλεπε τη σηµασία που έχει το Μεσοπρόθεσµο για τη διάσωση της χώρας και δεν θα το απέρριπτε στο όνοµα της όποιας πιθανότητας για σχηµατισµό κυβέρνησης από άλλο κόµµα ή, το χειρότερο, στο όνοµα τοπικών συµφερόντων, αντιθέτως θα πρότεινε συγκεκριµένες αλλαγές σ’ αυτό, ιδιαίτερα όσον αφορά τα απίστευτα φορολογικά βάρη που φορτώνονται στους µισθωτούς. Αυτή η ηθική θα έβλεπε τις καταστροφικές συνέπειες που θα είχαν για τη χώρα οποιεσδήποτε εκλογές ή δηµοψηφίσµατα.

Αν µέχρι σήµερα στις αραβικές χώρες η κίνηση είναι από το αίτηµα εκδηµοκρατισµού προς τη δηµοκρατία, στην Ελλάδα των «Αγανακτισµένων», η κίνηση είναι από την οργή προς την κατάργηση της κοινοβουλευτικής δηµοκρατίας. Η χθεσινή πολιορκία της Βουλής και οι απόπειρες εισβολής στο Κοινοβούλιο, δυστυχώς, επιβεβαιώνουν όλα τα παραπάνω.

*ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας 

(από τα "Νέα")